Hıçkırık nedenleri
Hıçkırık neden olur?
“Hıçkırık, göğüs boşluğu ile karın boşluğunu birbirinden ayıran ve diyafram ismi verilen kasın istem dışı kasılmasını takiben ses tellerinin bulunduğu gırtlak bölgesinin apansız kapanmasıyla oluşur ve bu sırada bir ses duyulur. 2-6 saniyede bir sefer tekrarlayabilen bu kasılmalar diyaframdan öbür kaburgalar ortasındaki kaslarda da saptanabilir. Hıçkırık frenik hudut dediğimiz diafragmayı etkileyen hududun uyarılması ile oluşur. Bebekler dahil her yaşta ve cinste hıçkırık görülebilir.
Hıçkırık çoklukla kısa periyodiktir ve bu türlü kısa periyodik hıçkırıklar bir hastalığa işaret etmez. Örneğin bebeklerde görülen hıçkırık, ya da çok süratli yemek yiyip hava yutan bireylerde görülen hıçkırık, çok gülme ile fazla sigara ve alkol kullanılması, çok gerilimse bağlı hava yutulması üzere organik bir hastalığa bağlı olmayan durumlardaki kısa vadeli, süreksiz hıçkırıktır. Hıçkırık bazen sık tekrarlayabilir, uzun sürebilir. Hıçkırık 2 gün-1 ay ortası sürerse inatçı, 1 aydan uzun sürerse dirençli hıçkırık olarak tanımlanır.
3 haftayı geçen öksürükler genel olarak kronik hıçkırık olarak isimlendirilir. Kronik hıçkırık erkeklerde daha sık görülür, nedeni de diafram kasının erkeklerde daha kalın olmasıdır.
Çok yemek yemek, Acılı baharatlı besinler tüketmek, Gastroözofajial reflü.
Birtakım ilaçlar- Kortizon, birtakım tansiyon ilaçları, romatizma ilaçları, benzodiazepinler
Kronik böbrek yetersizliği- Üre yüksekliği arttıkça hıçkırık sıklığı da artar, Diabet
Nörolojik hastalıklar, menenjit, beyin içi kanama, beyin tümörleri üzere merkezi hudut sistemini ilgilendiren hastalıkların bir bulgusu olabilir
Kalp hastalıkları- Kalp yetmezliğine bağlı çok kalp büyümesi hıçkırığa neden olabilir. Bazen kalp krizi geçiren hastalarda hıçkırık ortaya çıkabilir, perikardit (kalp zarı iltihabı) hastalarında hıçkırık görülebilir
Akciğer hastalıkları- Zatürre ve akciğer zarları ortasında sıvı toplanması da hıçkırığa neden olabilir. Yerleşme yerine nazaran birtakım akciğer kanserlerinde hıçkırık görülebilir. Her iki akciğer ortasında kalan ve içinde kalbin de bulunduğu “mediyasten” ismi verilen bölgenin hastalıklarında hıçkırık gelişebilir. Buradaki lenf bezlerinin tüberküloz, sarkoidoz kanser yahut öbür nedenlerle büyümelerinde hıçkırık görülebilir,
frenik sonun travması, yemek borusu tıkanıkları bu hastalıkların başlıcalarıdır.
Diyafrağma kasının fıtıkları, karaciğer tümör ve apseleri, mide kanseri, dalak enfarktüsü,
bağırsak tıkanıklığı, akut pankreatit üzere hastalıklarda hıçkırık saptanabilir.
Ayrıyeten, üst karın bölgesindeki organların ameliyat edilmesi sonrasında da hıçkırık ortaya çıkabilir. Fazla yemek yemek ve büsbütün dolu mide hıçkırığa neden olabilir. Çok fazla alkol tüketmek, Çok fazla hava yutmak, Sigara içmek, Gerilim ve duygusal değişimler.Midede meydana gelen ani sıcaklık değişimi örneğin çok sıcak ya da soğuk sıvıların tüketilmesi, Glokom (göz tansiyonu), Guatr, Kulakta yabancı cisim üzere pek çok etken vagal hududu uyararak hıçkırık sebebi olabilir.
Hıçkırığın ruhsal nedenleri nelerdir?
Gerilim sırasında çok derin nefes alıp vermek kanda karbondioksit oranını düşürür ve bedenin metabolik dengelerinde bozulmaya yol açar. Çok süratli ve derin nefes alıp verme sonrasında bedende kasılmalar olabilir, hatta ellerde ebe eli dediğimiz istemsiz bir büzülme hali ortaya çıkabilir, tıpkı şeklide diafragma da gerilerek hıçkırık ortaya çıkabilir. Ayrıyeten derin nefes alma sırasında çokça hava yutulması midede şişkinliğe, gaza ve diaframın gerilmesine yol açacağından bu da hıçkırığa neden olur. En sık psişik hıçkırık bayanlarda görülür. Bayanlarda hıçkırığın sebebinin yüzde 93’ü ruhsal kökenli iken bu oran erkeklerde yüzde 7 kadardır. Bu biçimde gerilime bağlı derin nefes alımıyla oluşmuş psişik hıçkırıklarda yapılması gereken kişinin bir kese kağıdı içine solutulmasıdır. Böylelikle kanda karbondioksit artacak ve kasılmalar, münasebetiyle da hıçkırık duracak
Yeni doğan bebeklerde hıçkırık nedenleri nelerdir?
Hıçkırık, göğüs boşluğu ile karın boşluğunu birbirinden ayıran diyafram kasının birden kasılması sonucunda gırtlakta ani bir kapanma olması ve sonrasında ani soluk alınması ile de bir sesin çıkmasıdır. Hıçkırık frenik hudut dediğimiz diafragmayı etkileyen sonun uyarılması ile oluşur. Bebeklerde 1 yaşına kadar görülen hıçkırık çoğunlukla olağan bir reflekstir. Bebeklerde hıçkırığın nedenleri emzirme sonrasında midenin şişmesi, bilhassa süratli beslenen bebeklerde beslenirken bebeğin hava yutması, bebeğin ani heyecanlanması ve ortam ısısının ani düşüşü olarak özetlenebilir. Ayrıyeten emziren annenin gaz yapacak besinler tüketmesi bebekte hıçkırığı artırabileceği üzere, alerjik bebeklerde, örneğin inek sütü alerjisi olan bebekte annenin süt ve süt eserleri tüketmesi de bebekte gaz oluşumuna hasebiyle da hıçkırık artışına neden olabilecektir. Bebeklerde hıçkırık varlığında yapılabilecekler şunlardır. Öncelikle beslemeye dikkat edilmesi gerekir. Bebek, emzirme sırasında bir ölçü havayı da beraberinde yutar. Midede hapsolmuş havayı her 5-6 dakikada bir bebeği geğirterek ağızdan çıkarmak gerekir, yani gazın çıkması için emzirmenin sonunu beklemek yetersiz olacaktır. Böylelikle midedeki gerginlik azalır ve hıçkırık refleksinin başlaması önlenmiş olur. Bilhassa hıçkırığın çok fazla olduğu bebeklerde buna dikkat etmek gerekir. Hıçkırık olduğu vakit emzirme sonrasında dik tutma haricinde ortam değişikliği olabilir. Ortamın ani soğuması hıçkırığı arttırdığı için soğuk ortamda tutulmamasının yararı olabilir. Annenin tekrar emzirmesi de ekseriyetle hıçkırığın durmasını sağlar. Şayet hıçkırık kolay usullerle geçmiyorsa bebeğe birkaç çay kaşığı su vermek hıçkırığın giderilmesinde uygun bir yardımcıdır. Ağza damlatılan 1-2 damla limon suyu, hıçkırığı geçirmek için kullanılan bir başka metottur. Limon bir damla verildiği vakit bebek bir anda nefesini meblağ ve diyafram irritasyonu engellenmiş olur ve hıçkırığı geçirir. Hıçkırığı çok süratli keser, fakat ph’sı çocuklar için çok uygun olmadığından pratikte çok uygulanmasına karşın fazlaca önerilmez, bebeğin kusmasına yol açabilir. Çok uzun müddetli bebeğin beslenmesine mahzur olacak hıçkırıklarda nadiren tabibin önereceği ilaçları kullanmak da gerekebilir. Şayet bebeğin hıçkırığı bir saati geçtiyse, bebeğin emmesine pürüz olacak seviyede çok ağır hıçkırık varsa hekimini arayıp danışmak uygun olacaktır.
Hıçkırık nasıl geçer?
Kolay hıçkırık ataklarının birden fazla resen sonlanır. Daha uzun süren hıçkırıklar için halka ortasında uygulanan birçok formül mevcuttur. 1- Çeşitli hareketler: Bunların en bilineni nefes tutmak olup, mantıklı ve çoklukla işe yarayabilen bir uygulamadır. Nefes alınıp tutulduğunda diaframın teneffüs işi sırasında kasılması, hareketi engellenmiş olacağından yükü azalacak, yalnızca hıçkırık nedeniyle kasılması kalacak, bir müddet sonra o da duracaktır. Ayrıyeten kanda karbondioksit birikimi de metabolik yoldan hıçkırığın durmasına neden olacaktır. Emsal sistem kese kağıdına soluma işinde de kelam mevzusudur. Bu yolda de kanda karbondioksit artışı hıçkırığın durmasına yol açacaktır. Soluk elden geldiğince tutularak, diyafram yanıltılır ve tekrar olağan soluklanma ritmine dönmesi sağlanır.
Buzlu su, limon suyu yahut sirke içmekle, gırtlaktaki spazm çözülebilir.
2-3 adet kesme şeker yahut 1 kahve kaşığı tuz yemek de olumlu sonuç verebilir.
Aç karnına birkaç karanfil çiğnemek, bilhassa yaşlılarda âlâ sonuç verir. Geçmediği takdirde tabibe başvurulmalıdır. 2-İlaç tedavisi: Bu sistemlerle giderilemeyen hıçkırık için sakinleştiriciler, kas gevşeticiler üzere çeşitli ilaçlar tesirli olabilir. İlgili tabip tarafından düzenlenmesi uygundur.3-Diğer usuller: Uzunluğundaki karotis damarına tabip tarafından masaj yapılması da denebilir. Durdurulamayan hıçkırık için son deva frenik hududun bir anestezik ilaçla yahut cerrahi olarak blokajıdır.
Yapılan kimi bilindik formüller uygulanması sakıncalı tekniklerdir. Örneğin, ıkınmak, korkutmak, dış kulak yolunu tıkamak, göze bastırmak ve limon suyu içmek üzere. Bu metotların her biri hastaya ziyan verme potansiyeli yüksek olan uygulamalardır.
Uzun mühlet geçmeyen hıçkırık için neler yapılabilir?
Hıçkırık günlük hayatta herkesin yaşadığı sıkça kolay hıçkırık olarak rastlanan ve rastgele bir patolojiye işaret etmeyen bir durum olmakla birlikte, nadiren uzayan, sık tekrar eden kişinin ömür kalitesini bozan hıçkırıklar da kelam konusu olabilir.
Mide barsak sistemi hastalıkları bilhassa de gastroözafajal reflü sıklıkla hıçkırığa yol açar, ayrıyeten, diafragma hernisi yani mide fıtığı, yemek borusu tümörleri, karaciğer hastalıkları, akut pankreatit sık görülen kronik hıçkırık nedenlerdir.
Kronik böbrek yetersizliği, diabet üzere bedenin metabolik bedellerini bozan hastalıklar uzun vadeli hıçkırığa yol açabilir.
Kalp hastalıkları, kalp yetersizliği, kalp zarı iltihabı
Akciğer hastalıkları akciğer zarları ortasında sıvı toplanması ya da tümör olması, akciğer kanserleri(yerleşim yerine göre)
Mediasten dediğimiz her iki akciğer ortasındaki boşlukta bulunan organların hastalıkları(lenf bezi büyümeleri, tüberküloz, sarkoidoz, lenfoma, guatr)
Karın içi organların ameliyatlarından sonra
Karın zarı periton iltihabına bağlı
Merkezi hudut sitemi hastalıklarında menenjit, beyin tümörleri üzere durumlarda tekrar frenik hudut iritasyonuna bağlı uzun vadeli hıçkırık görülebilir.
Kronik hıçkırık yakınması olan hasta bilinen bir diabet ya da böbrek hastası değilse bütün bu bahsettiğimiz hastalıklar açısından tetkik edilmeli, kronik hıçkırık nedeni araştırılmalıdır. Organik bir neden saptanırsa nedene yönelik tedavi uygulanır, saptanamazsa psişik hıçkırık olabileceği de göz önüne alınıp bu tarafta değerlendirebilecek bir uzmanla görüştürülmeli ve gereken tedavi başlanmalıdır.
Sık hıçkırık tutan bireylerde ne tıp problemler olabilir?
3 haftayı geçen hıçkırık kronik hıçkırık olarak isimlendirilir. 24-48 saati geçen daima hıçkırık için mutlak tabibe başvurmalıdır. Tekrar sık tekrarlayan 3 haftayı geçen hıçkırıklar da araştırılması gereken hıçkırıklardır. Hıçkıran hastanın sıkça gaz yahut midesinde yanma ekşime yakınmaları oluyorsa dahiliye ya da gastroenteroloji uzmanı bir tabibe görünmesi bilhassa reflü, ülser üzere sindirim sistemi patolojilerinin teşhis ve tedavisi açısından faydalı olacaktır. Misal biçimde daima hıçkıran hasta tıpkı vakitte öksürüyorsa, terleme, kilo kaybı yakınmaları varsa muhtemel teşhisler, akciğer zarları ortasında sıvı toplanması, tüberküloz, akciğer kanseri üzere hastalıklar olabileceğinden göğüs hastalıklar uzmanı tabibine başvurması hakikat olur. Baş ağrısı, uyuklama, kol- bacaklarda uyuşma gibisi nörolojik yakınmalarla birlikte uzun periyodik hıçkırık varlığında hudut sistemi hastalıklarının araştırılması için nöroloji tabibine başvurması uygundur. Bebeklerde 1 yaşa kadar hıçkırık olağan olmakla birlikte beslenmesini engelleyecek kadar sık ve uzun vadeli hıçkırık varlığında aşikâr önlemleri uygulamak, nadiren gerekli olduğunda ilaç teklifleri almak açısından da çocuk hekimi ile görüşülmesi uygun olacaktı
Kesilmeyen hıçkırık durumunda doktora görünmeli miyiz?
Kesilmeyen hıçkırık varlığında kesinlikle tabibe başvurulmalıdır. Hıçkırığın ekseriyetle 48 saat- cilt kısa müddette ortadan kaybolması beklenir. Bu müddet 48 saat ile 30 gün ortasında olursa inatçı, 1 aydan uzun sürerse dirençli hıçkırık olarak tanımlanır. Hıçkırık daima 24-48 saat devam ediyor, ya da 3 haftadan uzun müddet sık aralıklarla tekrarlıyorsa tabibe başvurulmalıdır. Geçmeyen hıçkırığın tedavisi öncelikle nedene yönelik yapılır, rastgele bir sisteme ilişkin patoloji saptanırsa örneğin kalp yetersizliği varsa, kalp yetersizliği tedavisi düzenlenir. Böylelikle kalbin büyümesine bağlı diafram kasının kasılması tedaviyle kalbin küçülmesine bağlı olarak düzelir ve hıçkırık da durur. Emsal formda kronik böbrek yetersizliğine bağlı hastanın üresi çok yükselmiş ve kanda asidoz gelişmiş, buna bağlı hıçkırık olmuşsa tedavisi uygulanıp üresi düşürüldüğünde hıçkırık düzelir. Ayrıyeten hıçkırığı durduran kimi ilaçlar vardır. Tabip denetiminde direkt bu ilaçların uygulanması ile de kısa müddette hıçkırığın kesilmesi sağlanabilir. Çok nadiren inatçı uzayan hıçkırıklarda frenik hududun bloke edilmesi, engellenmesi, hatta ameliyatla kesilmesi kelam konusu olabilir.
Hıçkırık kalp hastalıklarının belirtisi olabilir mi? Kalp yetmezliğine bağlı çok kalp büyümesi hıçkırığa neden olabilir. Bazen kalp krizi geçiren hastalarda hıçkırık ortaya çıkabilir. Kalp krizi geçiren hastada tıkanan kalp damarının olduğu bölgeyle uyumlu olarak kalp kasında kanlanma bozukluğu olur ve enfarktüs olan bölgede kalp kasından kimi kimyasal hususlar salgılanır. Bilhassa de o bölge diafragma üzerine oturan kalbin sol ventrikül yani karıncık dediğimiz bölgesi ise hastada göğüs ağrısı, göğüste yanma, bası hissi ile bir arada hıçkırık olabilir. İnferior enfarktüs dediğimiz, kalbin alt ucunun krizleri genelde mide rahatsızlığı üzere yanma, ekşime, bulantı ile kendini gösterir. Bu gurup hastalarda bilhassa ani başlamış inatçı hıçkırık kelam konusu ise kesinlikle kalp krizi açısından değerlendirilmeleri, elektroları gerekirse ekolarının çekilmesi için kardioloğa yönlendirilmeleri uygundur. Hıçkırık bu durumda uyarıcı bir bulgu olabilir, göz arkası edilmemelidir. Yeniden perikardit (kalp zarı iltihabı) hastalarında hıçkırık görülebilir. Perikardial sıvı yani kalp zarları ortasında sıvı toplanması perikardit hastalarında evvel kalp zarının gerisinde kalbin üzerine oturduğu diafragmanın gerilmesine kasılmasına yol açarak hıçkırığa yol açabilir. Akciğer hastalıkları- Zatürre ve akciğer zarları ortasında sıvı toplanması da hıçkırığa neden olabilir. Yerleşme yerine nazaran birtakım akciğer kanserlerinde hıçkırık görülebilir. Her iki akciğer ortasında kalan ve içinde kalbin de bulunduğu “mediyasten” ismi verilen bölgenin hastalıklarında hıçkırık gelişebilir. Buradaki lenf bezlerinin tüberküloz, sarkoidoz kanser yahut öteki nedenlerle büyümelerinde hıçkırık görülebilir.
Hıçkırığın nedeni nasıl anlaşılır?
Uzamış hıçkırıklarda, 3 haftayı geçen kronik hıçkırıklarda hıçkırığın nedenini araştırmaya yönelik tetkikler yapılmalıdır. Bunlar rutin kan tetkikleri, kalp akciğer hastalıkları açısından akciğer grafisi, EKG, Ekokardiografi, Karın içi kıymetlendirilmesi tarafından Tüm batın ultrasonografisi, hastanın hikayesine nazaran reflü tarafında uzman doktor değerlendirmesi varsa gastroskopidir. Bu tetkikler sonrasında, çıkacak sonuçlara nazaran ilerlemek uygun olacaktır. Elbette, nörolojik bir patoloji düşünülüyorsa öncelik nöroloji muayenesi ve ona yönelik tetkiklerde olmalıdır. Bu tetkiklerin sonucuna nazaran hastaya nedene yönelik uygun tedavi başlanmalıdır.
