Alt teneffüs yolu enfeksiyonları nasıl bulaşır?

Alt teneffüs yolu hastalıkları daha sık kimlerde görülür?

Alt teneffüs yolu enfeksiyonları her yaş kümesinde görülebilir. İki yaş ve altı çocuklarda viral bronşiyolit alt teneffüs yolu enfeksiyonları ortasında en sık görülenidir. Kış mevsimi boyunca pediatri servislerindeki yatışların en sık nedenidir. Bronşiyolit, tarif olarak akciğerlerdeki küçük hava yolları olan bronşiyollerdeki enflamasyondur. Ekseriyetle nedeni akut viral enfeksiyonlardır.

Zatürree (Pnömoni) akciğer dokusunu iltihaplanmasıdır. Bakteriler başta olmak üzere çeşitli mikroorganizmalara bağlı olarak meydana gelir. Çocuklarda;2yaş altı olmak, Düşük doğum yükü, Erken doğum, Anne sütü ile beslenememe, Kâfi beslenememe, D vitamini eksikliği, Düşük sosyoekonomik seviye, Kalabalık ömür şartları, Sıhhat hizmetlerinden gereğince yararlanamama, Altta yatan kronik hastalıkların varlığı, Doğumsal kalp, akciğer hastalıkları, Yetersiz aşılanma, kızamık boğmaca aşılarının uygulanmaması, Başta sigara olmak üzere hava kirliliği, Anne yaşı ve eğitimi

Erişkinde; İleri yaş, Müzmin (kronik) hastalıklar -Akciğer hastalıkları (KOAH, bronşektazi, akciğer kanseri), Kalp hastalıkları, Böbrek hastalıkları, Karaciğer hastalıkları, Şeker hastalıkları, Hudut sistemi hastalıkları, Yutma zahmeti yapan durumlar (kas, hudut yemek borusu hastalıkları), Bağışıklık sistemi hastalıkları (AIDS, kan ve lenf bezi kanserleri), Sigara kullanımı, Alkol alımı, Kusmalar, Geçirilmiş uzun süren ameliyatlar, Grip salgınları

Ayrıyeten alerjik bireyler bilhassa çocuklar teşhis konup gerekli önlemler alınmaz, sistemli tedavileri uygulanmazsa sık teneffüs yolu enfeksiyonları geçirirler. Ekseriyetle bu çocuklar direnci düşük, hassas olarak isimlendirilir ve gereksiz yere çok sık antibiyotik kullanırlar. Bu nedenle sık teneffüs yolu enfeksiyonu varlığında anne babaların ve takip eden doktorların çocuğun alerjik olabileceği konusunda şuurlu davranması ve erken periyotta bahsin uzmanı tabibe yönlendirme yapılması uygundur.

Alt teneffüs yolu enfeksiyonları nasıl bulaşır?

Elbette teneffüs yolu ile bulaşır. Akut bronşit ekseriyetle üst teneffüs yolu enfeksiyonu ile bir arada yahut onu takiben ortaya çıkar. Soğuk algınlığı ve grip geçiren şahıslar, uzun mühlet kapalı ortamlarda kalanlar ve havalandırması olmayan yerlerde çalışanlar daha risklidir ve tekrar sigara içen bireyler de daha kolay bronşit olur.

Kimi zatürree çeşitlerinde hasta bireylerden sağlam bireylere direkt bulaşma riski vardır. Ancak, hastalık çoğunlukla, hastanın kendi ağız, boğaz yahut sindirim kanalında bulunan mikropların akciğere ulaşmasıyla meydana gelmektedir. Olağan durumlarda hastalığa neden olmayan bu mikroplar, beden savunması zayıf düşmüş şahıslarda zatürree oluşturur. Hasebiyle zatürreenin ortaya çıkmasında bulaşmadan çok, kişinin beden direncini kıran risk faktörleri rol oynar.

Zatürreeye yer hazırlayan grip ve gibisi viral teneffüs yolu infeksiyonları ise çok bulaşıcıdır. Hapşırık ve öksürükle yayılabildikleri üzere, ağız ve burun sekresyonlarıyla bulaşmış bardak, mendil, çatal-kaşık, kapı kolu üzere eşyalar aracıyla öteki şahıslara geçebilirler. Tüberküloz üzere kimi teneffüs yolu enfeksiyonları ise damlacık yolu ile bulaşır.

Hasta bireylerin öksürmesi, hapşırması, konuşması ile teneffüs yolu salgıları damlacık halinde havaya atılır. İçinde tüberküloz basilinin (mikrobunun) de bulunduğu bu damlacıkların solunması ile sağlıklı bireyler infekte olur. İnfekte olan her şahısta kesinlikle hastalık gelişmez. Alınan basiller kişiyi hastalandırmaksızın bedende gizli kalır ve beden direncinin düştüğü bir anda hastalık oluşturur.

Alt teneffüs yolu hastalıkları için konutta neler yapılabilir?

Tedavinin temeli istirahat, bol sıvı alımı, ateşin düşürülmesi ve yakınmaların giderilmesine dayalıdır.

Her hasta en az 1 hafta dinlenmelidir. Konutta istirahat, işe ya da okula rahatsızlık bitmeden dönmemek hem hastanın düzgünleşmesini sağlayacak, hem de hastalığın etrafa yayılmasını engelleyecektir.

Viral enfeksiyon kelam konusu olduğunda tedavide antibiyotiklerin faydası yoktur. Antibiyotik fakat ikincil enfeksiyon dediğimiz, üzerine eklenmiş bakteri varlığında; buna bağlı sinüzit, bronşit, zatürre gelişmişse kullanılmalıdır.

Hafif ateş bedenin savunma düzeneği olup düşürülmesi gerekli değildir. Yüksek ateş varlığında bilhassa de küçük çocuklar ve yaşlılarda ateş düşürülmelidir. Lakin ateş düşürülmesinde çocuklarda aspirin muhakkak kullanılmamalıdır. Viral enfeksiyonlarda aspirin kullanımı beyin hasarı ve karaciğer harabiyeti ile sonlanan ‘Reye Sendromu’na neden olabileceğinden 0-18 yaş ortası ateş düşürmek için (hatta mecburilik yoksa hiç) aspirin kullanılmamalıdır.

1.5-2 litre su içmek terle kaybedilen sıvının yerine konması ve sekresyonların yumuşaması açısından çok değerlidir. Günlük en az 1.5- 2 lt ılık su tüketilmelidir.

Öksürük varsa, öksürük birinci başladığında meskende alınabilecek kolay önlemler şunlardır:

Öksürük gece artış gösteriyorsa-ki bilhassa sinopulmoner enfeksiyonlarda birinci yatışta geniz akıntısına bağlı artabilir-yatağın başı yükseltilmeli, gerekirse çift yastıkla yatılmalıdır.

Burun kesinlikle açık tutulmalıdır. Burun tıkalı kalırsa ağızdan nefes alınacak ve boğaz kuruyarak öksürük daha da artacaktır.

Öksüren kişinin kendisi sigara içiyorsa içmemesi, ya da yanında içilmemesi ve bu periyotta her türlü keskin kokudan uzak kalması uygun olacaktır.

Tekrar ağır efor öksürüğü tetikleyebilir, öksürüğü olan hasta ağır efordan kaçınmalıdır.

Öksürüğü tetikleyici reflu de sözkonusu ise buna yönelik de önlemler alınmalı, teşhis daha evvelden konulmuşsa tabip bilgilendirilip tedavi gözden geçirilmelidir.

Öksürük 2 haftayı geçiyorsa ve/veya artıyorsa kesinlikle tabibe tekrar başvurulmalıdır

Alt teneffüs yolu enfeksiyonları ölümcül olabilir mi?

Alt teneffüs yolu enfeksiyonları ölümcül olabilir. DSÖ 1995’te 17 milyon insanın enfeksiyon hastalıklarından öldüğünü bildirmiştir, bunun %25’i alt teneffüs yolu enfeksiyonlarındandır.

Alt teneffüs yolu enfeksiyonu az gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerde bilhassa 5 yaşın altındaki çocuklarda her yıl en az 4 milyon çocuğun vefatından sorumlu tutulmaktadır. Bu sayı çocukluk çağı mevt oranının yaklaşık %30’unu oluşturmaktadır. Çocuklarda düşük doğum yükü, beslenme bozukluğu, kalabalık ömür şartları vefat riskini artırmaktadır. Erişkinde ise İleri yaş, kronikhastalıklar, varolan KOAH, bronşektazi, akciğer kanseri üzere akciğer hastalıkları, AIDS, kan ve lenf bezi kanserleri üzere bağışıklık sistemi hastalıkları,Sigara kullanımı, Alkol alımı,Geçirilmiş uzun süren ameliyatlar alt teneffüs yolu enfeksiyonlarının ölümcül olabilmesine yol açmaktadır.

Alt teneffüs yolu enfeksiyonlarından zatürreeler tüm dünyada ve ülkemizde en sık görülen ve en fazla vefata neden olan hastalıklar ortasındadır. Türkiye’de beşinci sıradaki mevt sebebidir. Bilhassa, bebeklerde, çocuklarda, yaşlılarda ve bilinen öbür bir hastalığı olan şahıslarda zatürreeler daha ölümcül olabilmektedir. Dünyada her yıl 5 yaşın altında 10 ile 12 milyon çocuk zatürree nedeniyle ölmektedir. Bu ölümlerin %90’ı gelişmekte olan ülkelerde olmaktadır. Ülkemizde 1-12 aylık bebek ölümlerinin %48’inden zatürree sorumludur. Bir ile dört yaş kümesinde bu oran %42’dir.

Değerli bir sıhhat sorunu olan ve 3. En sık mevt nedeni olarak karşımıza çıkan KOAH’ta yılda 2-4 defa akut atak saptanır ve KOAH vefatlarında de en sık neden akut atağa yol açan alt teneffüs yolu enfeksiyonları yani KOAH alevlenmeleridir. Bilhassa son yıllarda kuş gribi, SARS, domuz gribi üzere yeni mikrobiyolojik etkenlerin salgınlar yapması ve bunların da alt teneffüs yollarını da etkilemesi sonrasında da maalesef buna bağlı vefatlar gözlenmiştir.

Uzm. Dr. Sevin Karalar