Öksürük ve tedavisi
Öksürük için konutta neler yaparsak yeterli gelir?
Öksürük birinci başladığında meskende alınabilecek kolay önlemler şunlardır:
Öncelikle bol ılık su içilmesi gerekir, sekresyonların yumuşamasını sağlayan en yeterli tedavi bol su içilmesidir, lakin soğuk değil ılık su içilmesi uygundur. Günlük en az iki, içilebiliyorsa daha fazla ılık su önerilir.
Öksürük gece artış gösteriyorsa-ki bilhassa birinci yatışta geniz akıntısına bağlı artabilir-yatağın başı yükseltilmeli, gerekirse çift yastıkla yatılmalıdır.
Burun kesinlikle açık tutulmalıdır. Burun tıkalı kalırsa ağızdan nefes alınacak ve boğaz kuruyarak öksürük daha da artacaktır.
Öksüren kişinin kendisi sigara içiyorsa içmemesi, kendisi içmiyorsa da yanında içilmemesi ve bu devirde her türlü keskin kokudan uzak kalması uygun olacaktır.
Tekrar ağır efor öksürüğü tetikleyebilir, öksürüğü olan hasta ağır efordan kaçınmalıdır.
Öksürüğün nedeni reflu ise buna yönelik önlemler alınmalı, teşhis daha evvelden konulmuşsa tabip bilgilendirilip tedavi gözden geçirilmelidir.
Öksürük ÜSYE sonrasında 2 haftayı geçiyorsa ve/veya artıyorsa kesinlikle tabibe başvurulmalıdır.
Öksürük kesici ilaçların kendi başına hasta tarafından kullanılması uygun değildir, kesinlikle tabip nezareti altında kullanılmalıdır. Kaldı ki günümüzde öksürük kesici ilaç kullanım alanları çok kısıtlı olup, öksürüğü kesmekten çok nedene yönelik tedavi uygulanması tercih edilmektedir.
Öksürük nasıl tedavi edilir?
Öksürük fakat nedene yönelik tedavi uygulanırsa geçer. Astım hastalığına bağlı gıcık usulü öksürük kelam hususuysa sıkça karşılaştığımız üzere antibiyotikler, öksürük şurupları kullanmak faydasızdır. Yapılması gereken göğüs hastalıkları uzmanı bir tabibin teklifleri doğrultusunda astımın seviyesine nazaran tedavisini düzenleyip, takibe almaktır. Reflüye bağlı öksürük varlığında hasta gastroenterolojiye yönlendirilmeli ve gerekli görülen tetkiklerin akabinde tedavi edilmeli ve takip bahsin uzmanı doktorca uygulanmalıdır. Tekrar hastanın beslenme konusunda bilgilendirilmesi değerlidir. Öksürüğe yol açan hastanın kullandığı tansiyon ilacı da olabilir, bu durumda ilacın değiştirilmesi ile öksürük kesilecektir. Lakin bazen tedavinin kesilmesinden 3 ay sonrasına kadar öksürük uzayabilir, bu mevzuda hasta bilgilendirilmelidir. İnterstisyel fibrozis dediğimiz akciğerlerde esnemede kayıpla giden durumda ise göğüs hastalıkları tabibinin takibinde gerekli tedavi uygulanmalıdır. Tekrar geniz akıntısına bağlı öksürük alerjikse alerji açısından nedene yönelik tedavi, kemik eğriliği üzere cerrahi gerektiren bir durumun varlığında KBB müdahalesi ile cerrahi tedavi planlanması uygun olacaktır. Bazen de psikojenik öksürük dediğimiz, fizikî bir nedene bağlı olmayan öksürükler karşımıza çıkabilir. Öteki tüm nedenler ekarte edildikten sonra yani hastanın muayene bulguları, akciğer grafisi, teneffüs işlev testler, KBB muayenesi, reflü istikametinden kıymetlendirilmesi bir patoloji ortaya koymadığı halde gıcık öksürük devam ediyorsa hastanın hikayesi de psişik öksürüğü düşündürüyorsa bu durumlarda psikiyatri konsültasyonu istenmesi faydalıdır.
Öksürüyorsak ne vakit doktora gitmeliyiz?
Öksürükle birlikte balgam varsa ve balgam sarı yeşil renkli koyu kıvamlı ise beraberinde ateş varsa kesinlikle doktora gitmeliyiz. Çünki bir pnömoni yani zatürre atlanmamalı, doktor tarafından hastanın alt teneffüs yolları da muayene edilmelidir. Öksürükle birlikte kanlı balgam çıkıyorsa çabucak vakit geçirmeden göğüs hastalıkları doktoruna başvurmalıyız. Bu durum kolay bir burun kanaması ya da sinüzit sonrası geniz akıntısına bağlı kanama olabileceği üzere çok daha önemli bir nedene bağlı olabilir. Akciğerde tümöral bir kitle ya da tüberküloz yani verem ya da bronşektazi yahut akciğer embolisi dediğimiz, akciğer damarına pıhtı atması kelam konusu olabilir ve bu durumların hepsi epeyce önemli tedavi gerektirir. Bunun dışında uzun süren her öksürük araştırılmalıdır. 2 haftayı geçen öksürüklerde kesinlikle tabibe başvurulmalıdır. Viral ÜSYE sonrası gelişen bronş hiperreaktivitesi – havayolu ödemi – uzun süren kuru öksürüğe neden olabileceği üzere, hafif astımın tek bulgusu da uzun vadeli öksürük olabilir. Tekrar interstisyel fibrozis dediğimiz akciğerlerde esneklik kaybıyla giden durumda da uzun müddetli öksürük kelam konusu olup, erken periyotta yalnızca efor sırasında görülür. Yani eforla olan öksürük varlığında da tabibe başvurulmalıdır. Özetle öksürük pek çok önemli rahatsızlığın bulgusu olabilir, uzun vadeli öksürük kesinlikle araştırılmalıdır.
Öksürüğün sebepleri nelerdir?
Öksürük çeşitli nedenlerden kaynaklanabilir. Öksürüğün nedenini saptamak için detaylı hikaye alınması, öksürüğün mühleti, karakteri-yani balgamlı olup olmadığı kıymetlidir. Ayrıyeten öksürüğü tetikleyen faktörler, eşlik eden yakınmalar bilinmelidir. Bütün bu bilgiler kıymetlendirilerek öksürüğün nedeni belirlenmeye çalışılır.
Soğuk algınlığı en sık görülen öksürük nedeni olmakla birlikte kısa müddette ekseriyetle düzelir.
Astım- Uzun periyodik öksürük yakınmasının en sık nedeni astımdır. Bazen astımın erken devir bulgusu gıcık öksürüktür ve hastanın öteki hiçbir şikayeti yoktur. Bilhassa 3 haftayı geçen kuru öksürük yakınması varlığında hastanın göğüs hastalıkları kısmına başvurması ve astım açısından kıymetlendirilmesi, muayenesi ve teneffüs işlev testi yapılması gereklidir. Keskin kokularla, soğukta, eforla öksürüğün tetiklenmesi astımı destekleyen bulgulardır. Tekrar gece artan öksürük astım hastalığını ön planda akla getirmelidir.
Kronik üst hava yolu öksürük sendromu dediğimiz, üst teneffüs yollarında kronik sinüzit, alerjik rinit üzere durumlara bağlı geniz akıntısı kuru öksürüğe yol açabilir. Daha çok alerji hastalarında görülen bir durumdur.
Gastroözofajyal reflü–Kronik öksürük şikayeti olan hastaların değerli bir kısmında neden GÖR’dür. Öksürük çoklukla yemekten birkaç saat sonra başlar. Bazen gece yattıktan sonra da ortaya çıkabilir. Öksürüğe, midede yanma ekşime, ağza acı su gelmesi göğüste yanma hissi, ses kısıklığı eşlik edebilir.
Astım hastalarının %50-90’da reflü olduğu saptanmıştır. Yani astımlı bireylerde reflü olağandan daha sıktır. Bunun nedeni astımın mide başını saran kasları gevşetmesidir. Bu durumda midedeki asitli içeriğin yemek borusuna kaçışı kolaylaşır. Ayrıyeten günümüzde hava kirliliği, katkı hususları, GDO’lu besinler vb. birçok nedenle tüm dünyada alerji ve astım görülme suratı giderek artmaktadır. Bu nedenle bilhassa astım reflü birlikteliğinin gözden kaçırılmaması gereklidir.
Sigara
Ülkemiz şartlarında tüberküloz yani verem- 2010 yılında ülkemizde 16.500 kayıtlı tüberküloz hastası saptanmıştır. Verem belirtileri bilhassa akşama hakikat yükselen ateş, gece terlemesi, kilo kaybı, iştahsızlık ve halsizliktir. iki haftadan uzun süren öksürük, balgam çıkarma, değişken ölçülerde kan tükürme, göğüste ağrı ve nefes darlığıdır. Yakınmalar çoklukla hafif başlar, yavaş ilerler. Hastalar bu yakınmaları öbür nedenlere bağlayabilir ve doktora geç gidebilir. Bu nedenle bilhassa yakınlarında tüberküloz olan, yani temasöyküsü olan öksüren hastaların bu istikamette kıymetlendirilmesi de kıymetlidir. Ki hastaların mesken içi temaslılarına VSD.lerde tarama yapılmaktadır fakat taramada sorun olmayıp, sonrasında yakınması olan hastalar için daha uyanık olunması değerlidir.
Difüz interstisyel akciğer hastalığı yani akciğerlerde esneklik kaybı, fibrozis
ACE inhibitörü tansiyon ilaçları
Plevra-akciğer zarı- hastalıkları
Mediasten hastalıkları
Dış kulak yolu hastalıkları
Psikojenik
Öksürük bulaşıcı mıdır?
Öksürük bir enfeksiyondan kaynaklanıyorsa enfeksiyonun bulaşmasıyla etraftaki bireylerde de ortaya çıkabilir. Bu öksürüğün bulaşmasından değil enfeksiyonun bulaşmasından kaynaklanır. Bilhassa çocuklar ve yaşlılar ile alerjik bünyeli bireyler, kronik akciğer, kalp, böbrek hastası olanlar, diabetikler, kemoterapi, radyoterapi alan immunsüprese bireyler her türlü enfeksiyona bilhassa de teneffüs yolları viral ve bakteriyel enfeksiyonlarına daha hassas olduklarından kış aylarında salgınlardan daha çabuk etkilenirler. Hasebiyle öksürük yakınmaları da olabilir. Tekrar tüberküloz verem hastalığı da bulaşıcı olduğundan bu hastalığın bulaştığı bireylerde de öksürük olur.
Göğüs Hastalıkları Uzmanı Dr. Sevin Karalar