Yaşlılarda İştahsızlık ve Malnutrisyon Durumları

Beslenme, yaşlı popülasyonda sağlığın önemli bir unsurudur ve yaşlanma sürecini etkiler.

Yaşlılarda yetersiz beslenme oranları gün geçtikçe artmaktadır. Her ne kadar yaşlılarda aşırı kilo prevalansı yüksek olsa da temel endişe gıda alımındaki düşüş ve yemek yeme motivasyonunun kaybıdır.

Malnutrisyon, enerji dengesinin düzenlenmesi ve gıda alımının kontrolü ile ilgili sorunların varlığını göstermektedir.

2016 yılında hastaneye yatırılan 65 yaş üstü 201 hasta arasında yapılan Mini Beslenme Değerlendirmesi (MNA) sonucu popülasyonun %93’ünde yetersiz beslenme veya yetersiz beslenme riski olduğu görülmüştür.

Vücut kilo kaybına neden olan düşük bir enerji alımı, sosyal veya fizyolojik faktörlerden veya her ikisinin bir kombinasyonundan kaynaklanacağı düşünülüyor.

Sindirim Sistemindeki Biyolojik Değişimler

• Sinir sistemindeki nörodejenerasyon nedeniyle disfaji (yutma güçlüğü), gastrointestinal reflü ve kabızlık gibi gastrointestinal semptomlar görülebilir.

• Mide hareketliliği yaşlanma ile bozulur.

• Mide asidi salgılarında azalma olur.

• Pankreasta yapısal değişiklikleri görülür. Pankreatik lipaz, kimotripsin ve pankreas suyunda bikarbonat konsantrasyonunun yaşlanma ile düştüğü gösterilmiştir.

• Karaciğer büyüklüğü ve kan akışı da yaşla birlikte azalır, İltihaplanma, hücresel stres ve fibrozisin neden olduğu bilinmektedir.

Sindirim Sistemindeki Fizyolojik Değişimler

• Yaşla birlikte, vücut yağ miktarı artar ve iskelet kası kaybı nedeniyle yağsız kütlede azalma görülür.

• 50 yaşından sonra her on yılda 3 kg’a kadar yağsız vücut kütlesi kaybı görülür. Bu, 20 yaşında bir çocuğun ortalama vücut yağına denktir.

• Yağ artışının nedeni çok faktörlü olup bunlar; fiziksel aktivitenin azalması, büyüme hormonu ve cinsel hormonların salgısının azalması, bazal metabolizma oranında azalmadır.

• Kaşeksi, kalp yetmezliği ve romatoid artrit gibi birçok kronik hastalıkta görülür. Kaşeksi, istemsiz bir yağsız kütle (kas, organ, doku, cilt ve kemik) kaybıdır. Katabolizmadan (yıkım) kaynaklanır ve vücut tüketiminde değişikliklere neden olur.

• Sarkopeni, iskelet kası kütlesindeki azalmadır. Azalmış fiziksel aktivite ile ilişkidir.

Yaşlanma Anoreksisi

Artan yaşla iştah ve yiyecek tüketimi azalır. Sağlıklı yaşlı insanlar daha az açtır ve öğünlerden önce daha doygundurlar. Daha küçük öğünler tüketip daha yavaş yerler. Ortalama günlük yemek alımı 20 ile 80 yaş arasında %30 oranında azalır.

2016 yayınlanmış bir çalışmada Basitleştirilmiş Beslenme İştah Anketi (SNAQ) ile İngiltere’deki bir hastanede bulunan 179 yaşlı kadın arasında iştahsızlığın yaygın olduğu ve kötü sağlık hizmetinin de buna etkisi olduğu sonucuna ulaşılmıştır.

Kötü takma diş ve uygun olmayan takma dişler, yedikleri yiyeceğin türünü ve miktarını sınırlayabilir.

Koku alma epiteli, reseptörler ve sinir yollarındaki değişiklikler koku alma duyusunu etkileyebilir. Bu, yaşlı insanlardaki yiyeceğe ilgiyi, yiyecek alımını azaltır ve yiyeceğin türünü etkileyebilir

Tat alma duyusunun azaldığı yaşlı hastalar daha az değişken bir diyete sahiptirler ve sonuç olarak mikro besin öğeleri eksiklikleri geliştirir. Parkinson ilaçları ve antidepresanlar tat duyusunu etkileyebilir.

Kolesistokinin(CCK) hormonunun yaşlılarda artmasının yüksek tokluk ve düşük açlık ile ilişkili olduğu gösterilmiştir.

Asıl rolü enerji dengesini sağlamak olan yağ hücrelerinin ürettiği leptin hormonunun yaşlılarda yüksek olması da doygunluk hissi oluşumuna neden olur, yiyecek alımını kısıtlar.

İnsülin, glukoz metabolizmasını düzenler. Yaşlanma, düşük glukoz toleransı ve yüksek insülin seviyeleri ile ilişkilidir.

Tıbbi Nedenler

• Kardiyak problemler (Kalp yetmezliği gibi)

• Solunum sistemi hastalığı (Kronik obstrüktif akciğer hastalığı gibi)

• Gastrointestinal Bozukluklar (Malabsorpsiyon sendromları, disfaji gibi)

• Endokrin bozuklukları (Diyabet gibi)

• Nörolojik, örneğin, felç, Parkinson hastalığı, motor nöron hastalığı

• Enfeksiyon (zatürree, idrar yolu enfeksiyonu gibi)

• Fiziksel sakatlık (artrit gibi)

• Alkolizm

• İlaçlar

Psikolojik ve Sosyal Nedenler

• Sayıklama

• Demans / Alzheimer hastalığı (Alzheimer hastalarının yüzde ellisi tanıdan 8 yıl sonra kendilerini besleyemiyor. Alzheimer’de gıda alımını etkileyebilecek koku alma değişiklikleri de meydana gelir.)

• Depresyon (Ayakta tedavi görenlerde ve huzurevinde görülen kilo kaybının %30 ila %36’sının depresyondan kaynaklandığı belgelenmiştir.)

• Kaygı

• Alkolizm

• Kayıp

• Yoksulluk

• İzolasyon

• Yemek alışverişi yapamamak, yemek hazırlayamamak ve yemek pişirememek

Yaşlılık dönemindeki kişilerin beslenmeleri bu gibi durumları göz önüne alınarak planlanır. Hastanede veya yaşlı bakım merkezlerinde kalanlarda da bunlara dikkat etmek önemlidir.