Mesken tozu akarları belirti ve tedavisi

Konut tozu akarı nedir? Mite nedir?

Mite ismi da verilen akarlar gözle görülmeyen, fakat mikroskop altında görülebilen, 0.1 – 0.5 mm çapında küçük canlılardır. Yaşamaları için ülkü şartlar 20-30°C sıcaklık, %60-70 ortası nemdir. İnsanların dökülen deri hücreleri, saç, kıl, kepek ve öbür organik unsurlardan beslenirler. Ne kadar pak olursa olsun her meskende bulunan konut tozu akarlarının en ağır olarak üredikleri yerler insanların yatakları yastık, yorgan, halılar kumaş kaplı mobilyalardır. Bir gram konut tozu içinde yaklaşık olarak 19.000 akar bulunur.

Akarlar deriden dökülen meyyit hücrelerle beslenirler. Akarların buralara bıraktıkları dışkıları vakitle kuruyarak ince toz haline geçer ve bu ince toz teneffüs yoluyla alınınca allerjik bünyeli şahıslarda şikayetlere neden olur. Akarların en değerli alerjen kaynağı dışkılarıdır. 1 gram konut tozunda 2 mikrogramın üzerinde akar alerjeni bulunması allerji gelişimi için risk faktörü ve 10 mikrogramın üzerinde bulunması ise, astım atağı için risk faktörü olarak kabul edilmektedir.

Akarların beden proteinleri ve dışkıları allerjik özelliktedir. Akarların nemin % 50’nin altında olduğu yerlerde ve 60 derece ısının üzerinde yaşama bahtları azalır. En sık konut içi allerjenleri oldukları ve her vakit ortamda bulundukları için yıl uzunluğu alerji yaparlar. Elbette mesken içinde ve kapalı ortamda geçirilen mühletin arttığı kış mevsimlerinde alerjik hastalık bulgularında artış görülür.

Mesken tozu alerjisinin belirtileri nelerdir?

Konut tozu akalarına alerji; toz alerjisi, mite alerjisi diye de bilinir. Toplumun %9’da konut tozu akarlarına karşı hassaslık olduğu saptanmıştır. Mesken tozu akarları en çok tüylü halılar, yastık, yatak yorganlar içerisinde yaşar. Akarlar teneffüs yolu ile alındığında ya da deriye temas ettiğinde akar alerjisi olan insanlarda astım, alerjik nezle ve egzama belirtilerine, ya da var olan bulguların artmasına neden olur.

Mesken tozu akarlarının beden artıkları bilhassa dışkıları gerçekte alerjen yapıdadır yani alerjiye yol açan unsurlar bilhassa dışkılarıdır. Bu alerjenlerin alerjik şahıslarca temas edilmesiyle, solunmasıyla, alerjik nezlesi olanlarda gece yatınca bilhassa de sabah kalkınca burun akıntısı hapşırık, tozlu bir ortama girildiğinde, halı ile kaplı ortamlarda yakınmalarda artış gözlenir. Tekrar alerjik astım hastalarında bu ortamlara girildiğinde öksürük, nefes darlığı, astım atağı gelişimi kelam konusu olabilir. Alerjik çocuklar yerde halı üzerine oynarken öksürmeye başlayabilir, ya da tüylü oyuncaklarla oynarken yakınmaları artabilir, bu durum anne babaların dikkatini çekebilir, tabip bilgilendirilmelidir. Benzeri biçimde bu ortamlarda atopik dermatit dediğimiz cilt bulgularında da artış görülebilir.

Mesken tozu akarları en çok nerede yaşarlar?

Toz akarları daha çok sıcak, nemli ve karanlık ortamlarda yaşarlar. Bizden ve konut hayvanlarımızdan dökülen deri döküntüleri ile beslenir. 20-30°C sıcaklık, %60-70 ortası nemli ortamlarda çokça bulunurlar.

Mesken tozu akarının üremesinde dış ortamın ısı ve nem oranı da kıymetlidir. Akarlar kuru iklimde ve yüksek rakımda daha az görülürken deniz kenarı ve yüksek nemlilik içeren bölgelerde daha sık bulunmaktadırlar. Örneğin nem oranının yüksek olduğu Akdeniz ve Karadeniz Bölgesi’nde alerjik astımlı hastalarda yüksek oranda akar alerjisi saptanırken, İç Anadolu’da yaşayanlarda bu oran düşmektedir. Konut tozu akarları tüm dokumacılık eşyalarında bulunabilmekle bir arada konut içi ortamda en çok yaşadıkları yerler yatak, yorgan, nevresim grupları, çarşaf ve yastık kılıfları, battaniye ve halı üzere yünlü malzemeler, perde ve kumaş kaplı mobilyalar, tüylü hayvanlar, tüylü oyuncaklardır. Akarların yastık ve yorganda ağır bulunmasının nedeni bunlarda beslenebileceği insan deri döküntülerinin çokluğudur.

Konut tozu akarlarına karşı hangi önlemler alınmalıdır?

Beşerler günde ortalama 8 saat uyurlar. İnsan ömrünün yaklaşık üçte biri uykuda geçer. Bu nedenle yatak odasının akarlardan arındırılması çok kıymetlidir. Konut tozu akarları 55°C üzerinde 1 saat içinde ölmektedir. Bu nedenle nevresimler haftada en az bir sefer, 60°C’de yıkanarak değiştirilmelidir. Akar geçirgenliğini önleyen özel hami kılıfların kullanımı yarar sağlayacaktır. Yatak odasında halı katiyen bulundurulmamalıdır. Perdeler 60°C sıcak suda yıkanabilen sentetik kumaştan olmalıdır. Yünlü battaniye, peluş biçimi toz tutabilen oyuncak olmamalıdır. Yatak odasında fazla eşya, yüklük olmamalı, olabildiğince az eşya bulunmalıdır.

Yatak odası dışında meskenin başka odalarında kadife, tüylü kumaştan mobilyalardan kaçınmalı, koltuklar deri ya da sentetik kumaştan seçilmelidir. Perdeler yıkanabilir kumaştan olmalı, ya da tümüyle sentetik silinebilir jaluzi kullanılmalıdır. Halı ölçüsü mümkün olan en alt seviyede tutulmalıdır, halı yerine makinede yıkanabilir kilim tercih edilmelidir. Kumaşla kaplı yüzey olabildiğince az olmalıdır. Konut sık sık elektrik süpürgesi ile süpürülüp nemli bir bez ile silinerek havalandırılmalıdır. Kimi elektrik süpürgeleri tahliye havasıyla akar alerjenlerini tekrar ortama dağıtmaktadır. Tercih edilecek elektrik süpürgesi hepa filtreli ya da suya çeken olmalıdır. Meskende nem oranı düşük tutulmalıdır.

Uzm. Dr. Sevin Karalar