Dikkat! alerji mevsimi geldi

HAPŞIRIK NÖBETLERİNİZ VARSA

Allerjik rinit, genetik geçişli allerjik hastalıkların en sık görüleni olup pek çok gelişmiş ülkede nüfusun yaklaşık %10-20’sinde bulunmaktadır. Son 10 yılda hastalık artış göstermiştir. Allerjik rinit sıklığı Kuzey Avrupa ülkelerinde %7, Güney Amerika’da %9-11, Avustralya’da %27.6 olarak bulunmuştur. ABD’de kronik hastalıklar sıralamasında 6.sırada yer almaktadır. Alerjik rinit’in ortalama başlangıç yaşı 10’dur. Olayların %80’de 20 yaşından evvel başlar.

Çocukluk çağında erkekler kızlardan daha çok etkilenir, erişkinlerde sıklık her iki cinste birebirdir. Hastalık ortaya çıktıktan sonra çoklukla yıllarca devam eder. Allerjik rinit hayatı tehdit eden bir hastalık değildir, lakin insanların ömür kalitesini kıymetli oranda etkileyen bir hastalıktır. Allerjik rinit erişkinlerde işgünü, çocuklarda okul günü kaybı ile olduğu kadar; tedavisi için harcanan paranın epeyce yüksek olması nedeni ile de ekonomik açıdan da ziyan vermektedir. Bu nedenle Allerjik rinit teşhis ve tedavisi hayli kıymetlidir.

Allerjik rinit burun mukozasının (burun iç yüzünü örten zarın) enflamasyonu (ödemi- enfeksiyona bağlı olmayan iltihabı) olarak tanımlanır. Burunda kaşıntı, hapşırık, sulu burun akıntısı ve burun tıkanıklığı ile karakterizedir. Baş ağrısı, koku alma bozukluğu ve konjuktivit üzere bulgular da eşlik edebilir. Allerjik rinit sebep olan alerjene nazaran mevsimsel (polenler, kimi küf mantarları) ve perrennial=yılboyu süren (ev tozu akarı, hayvan deri döküntüsü ve tüyleri, birtakım küf mantarları) olarak sınıflandırılabilir. Fakat bu iki küme ortasındaki ayırım her vakit kesin olarak yapılamayabilir.

BURNUNUZ AKIYOR YADA TIKANIYORSA

Alerjik rinit teşhisinde en kıymetli adım aile öyküsünü ve hastaya daha evvel uygulanmış tetkik ve tedavileri içeren detaylı sorgulamadır. Hastanın yaşı, şikayetlerinin hangi ortamlarda ortaya çıktığı sorulmalıdır. Genetik yatkınlık kelam konusu olduğundan aile kıssasına de dikkat etmek değerlidir. Ayrıyeten alt teneffüs yolu hastalıkları, cilt bulguları, besin allerjisi sorgulanmalıdır. Detaylı sorgulamayı takiben kulak burun boğaz muayenesi yaptırılmalıdır. Yalnızca allerjik hastalarda bulunan burun içi muayene bulgusu yoktur. Burnun dış kısmında enine deri çizgisinde kırışıklık olabilir. Bu durum çocukluk çağında burnun daima olarak üst gerçek ovulmasından sonra ortaya çıkar ve ”allerjik selam” olarak isimlendirilir. Burun mukozasında ödeme bağlı olarak gözaltlarında koyu renkli değişim olması ”Alerjik göz halkaları” olarak isimlendirilir. Allerjik rinitli hastaların ‘Allerjik yüz (adenoid yüz) olarak isimlendirilen tipik yüz görünümleri olabilir. Hayatın birinci yıllarında bir yıl müddet ile açık ağızla nefes alındığında bu durum yüz ve çene kemiklerinde olağan dışı gelişime yol açar, çene aşağıya hakikat açı yapar, dişlerde gelişim bozukluğu ortaya çıkar. Muayenenin en değerli rolü burun kemiğinde eğrilik, burun içinde polip, tümör ya da büyümüş konka (burun eti – kıkırdağı) üzere yapısal burun tıkanmasına yol açan nedenleri aramaktır. Alerjik rinit teşhisinde allerjik deri testleri çok kıymetlidir. Günümüzde en çok kullanılan ve en pratik teşhis tekniği cilt testleridir. Allerjik deri testleri sağlam sonuçlar verir ve kısa müddette teşhis konmasına imkan sağlar, ayrıyeten ucuzdur. Kanda IgE düzeyinin allerjik hastalıklardaki teşhis kıymeti sonludur.100-150u/ml üzerindeki bedeller yüksek kabul edilir. Allerjik hastalığı olanların %50’de olağan bedeller bulunabildiği üzere allerjik hastalığı olmayanlarda ve paraziti olanlarda yüksek IgE seviyeleri bulunabilir. Kanda sözkonusu alerjene karşı gelişen IgE’nin saptanması olarak tanımlanan spesifik IgE testi bugün kullanılan bir öteki teşhis prosedürüdür. Cilt hassaslığından etkilenmemesi, ilaç etkileşimi olmaması avantajlarıdır, fakat geç sonuç vermesi, hassaslık azlığı (yalancı negatif sonuç çıkma riski yüksek oluşu), kimi alerjenlerin eksik oluşu dezavantajlarıdır. Allerjik deri testleri kanda bakılan alerjene özgül antikor (spesifik IgE) testlerine nazaran daha sağlamdır. Kanda eosinofil sayısı bakılması genel bir testtir. Eosinofil olağanda kanda bulunan bir akyuvar çeşididir. Allerjik hastalıklarda, parazit bulunduğunda, birtakım ilaçların kullanımında, kimi akciğer hastalıklarında artar. Öteki bulgular da allerjiyi düşündürüyorsa kanda eosinofil sayısı yüksekliği allerjiyi dayanaklar, fakat neye allerjinin olduğu konusunda bir fikir vermez. Nazal smear (burun sürüntüsü) hücresel incelenmesi ile allerjik rinitlilerde eosinofil hücrelerinin artmış olduğu görülebilir. Allerjik rinit teşhisini takviyeler.

GÖZLERİNİZ KIZARIYORSA

Göz alerjenlere karşı korunacak biçimde kapalı olmadığı için allerjik tepkinin sık görüldüğü yerdir. Göz kapağının iç yüzeyini ve göz yuvarlağının dış kısmını örten zara konjunktiva ismi verilir. Beğenilen alerjik nedenle oluşan hastalıklar şunlardır. – Allerjik konjonktivit – Vernal konjonktivit – Atoik kerato konjonktivit a) Allerjik konjonktivit gözün en sık rastlanan allerjik hastalığıdır. Nedeni dışarıdan gelen alerjenlerin göz kapağının iç yüzünde bulunan allerjik tepkiye sebep olan salgı hücrelerini (mast hücreleri) uyarmasıdır. Allerjik konjonktivit mevsimsel ve yılboyu süren olmak üzere iki tiptir. Mevsimsel allerjik konjonktivit ilkbaharda başlar, en sık neden çayır otu polenleridir, polen mevsimi bittiğinde resen düzelir, sıklıkla burun allerjisi ile birliktedir(Alerjik rinokonjoktivit). Yılboyu süren allerjik konjuktivitte şikayetler tüm yıl boyunca devam eder, mevsimsel değişiklik göstermez. Allerjik konjonktivitte gözlerde yanma, kaşıntı, sulanma, çapak oluşumu ve göz kapaklarında şişme görülür. Gözkapağının iç kısmında da kızarıklık, şişme vardır. b) Vernal konjuktivit de mevsimsel olarak tekrarlayan bir allerjik konjonktivit tipidir. Ekseriyetle çocukluk periyodunda ilkbaharda başlar, hastada yahut ailede ekseriyetle allerjik hastalık kıssası vardır, çoklukla 30 yaşa kadar kaybolur. Vernal konjoktivit sıklıkla sıcak ve kuru iklimlerde görülür, soğuk iklimlerde azdır. Nedeni tam olarak bilinmemektedir, bir yahut çok sayıda alerjenle oluşuyor olabilir. Rüzgar, sıcak hava, parlak ışık, toz ile artan şiddetli göz kaşıntısı olur, sulanma, ışıktan rahatsızlık, beğenilen yabancı cisim hissi başka yakınmalardır. c) Atopik keratokonjoktivit yıllarca devam eden ve görme kaybına yol açabilen bir başka kronik alerjik konjoktivit tipidir. En sık 30-50 yaş ortası görülür, ekseriyetle hasta yahut ailesinde güçlü bir atopi öyküsü vardır. Göz alerjisinin tedavisinde öncelikle dikkat edilmesi gereken alerjenden ve tahriş edicilerden sakınmadır. Güneş ışığından korunmak için güneş gözlüğü kullanılmalıdır. Bunun dışında uzun vadeli esirgeyici göz damlaları, daha şiddetli durumlarda kısa müddetli steroid (kortizon) damlaları kullanılabilir. Allerjik rinokonjoktivit tedavisinde immunoterapi (aşı) da çok faydalı olmaktadır.

ALERJİK OLABİLİRSİNİZ

Allerji’ sözü Yunanca “allos” (diğer) ve “ergon” (iş) sözcüklerinin birleşmesinden oluşmuştur. Allerji rastgele bir unsur ile karşılaşan ve ona karşı hassas -hassas- hale gelen bir insanın, birebir husus ile daha sonra tekrar karşılaştığında bedeninin bu olaya çok reaksiyon göstermesi durumudur. İnsan bedenine çeşitli yollarla giren ve kanda kendine mahsus zıt bir husus oluşturan yabancı unsurlara antijen, oluşturduğu karşı hususa ise antikor denir. Bu antijen bir allerjiye yol açarsa o vakit bu antijene allerjen denir. Etrafımızdaki yabancı hususlar çeşitli yollarla bedenimize girdiğinde bağışıklık sistemi bizi korumak için, bu yabancı unsurlara karşı tepki verir (örneğin virus ve bakteriler teneffüs yoluyla alındığında ateş yükselmesi); allerjik bünyeli bireylerde, ziyanlı olmayan hususlar (alerjenler) bedene girdiğinde de bağışıklık sistemi güya alınan unsur ziyanlı imiş üzere tepki verir ve çeşitli allerjik tepkiler oluşur. Allerjenler ekseriyetle protein yapısında olan hususlardır. Alerjenlerin kaynakları çok çeşitlidir. En sık rastlanan allerjenler şunlardır: 1. Çevresel (aero) allerjenler a. Konut tozu akarları b. Polenler c. Küf mantarları d. Hayvan allerjenleri

1. Böcek allerjenleri

2. Besin allerjenleri

3. İlaç allerjenleri

4. Mesleksel allerjenler

Bunlar içinde en sık rastlanan ve en sık allerjik hastalığa yol açanlar çevresel allerjenlerdir. Bunlar da bulundukları ortama nazaran mesken içi ve konut dışı olarak ikiye ayrılır. En sık rastlanan konut içi çevresel allerjen konut tozu akarı alerjenleridir. En sık rastlanan konut dışı çevresel allerjenleri ise polenlerdir.

ALERJİK OLUP OLMADIĞINIZI ALERJİK DERİ TEST YAPTIRARAK 20 DAKİKADA ÖĞRENEBİLİRSİNİZ.

Allerji düşündüren şikayetleri olan hastalarda erken allerjik tepkinin tanısı için kullanılan en hassas testtir. Allerjik rinit (Allerjik nezle) Hapşırık, burun akması ya da tıkanıklığı, burun kaşıntısı Allerjik astım – Gıcık üslubu öksürük, tıkanma, hırıltı Allerjik konjuktivit – Gözlerde kaşıntı, kızarıklık Ürtiker ( Kurdeşen ) , Atopik dermatit – Ciltte kaşıntı , kızarıklık, kabarma …. üzere Yakınmaları olan hastalarda alerjik deri testleri yapılır. Allerji yaptığından şüphelenilen yahut alerji yapma mümkünlüğü yüksek olan mesken tozu akarlarının proteinleri, hayvan tüyleri, ağaç, çiçek tahıl polenleri, , küf mantarları üzere birçok alerjenden hazırlanan solüsyonların çok küçük ölçüleri, ön kolun iç yüzüne özel aplikatörlerle uygulanır. Bu süreç muayenehanemizde paslanmaz çelik ucu üzerinde bulunan disposeble (tek kullanımlık) steril, can yakmayan 5’li alerjenlerin uygulandığı 35 adet teneffüs, 35 adet besin alerjenine bakılan iki farklı alerjen paneli ile yapılmaktadır. 20 dakika içinde, allerjenin damlatıldığı yerde allerjik tepkinin şiddetine nazaran hafif bir kızarıklıktan epey büyük sertlik ve şişmeye kadar varan bir deri tepkisi görülür. Bilhassa çocukları korkutmayan, iğne uygulaması olmadan , can acıtmayan ve kısa müddette uygulanabilirliği açısından Quintest aplikatör kullanımı evvelce kullanılan çizme ve lansetle delme tekniklerine nazaran tabip ve hastaya büyük kolaylık sağlamıştır. Testin gerçek sonuç vermesi için test gününden geriye 7-10 günlük mühlet zarfında, allerji ilaçlarının (antihistaminikler) ya da anti-histaminik içeren öksürük şurubu antigripal ilaçlar üzere başka ilaçların kullanılmamış olması gereklidir.

Uzm. Dr. Sevin Karalar